Geçen hafta İzmir Kitap Fuarından
Kafka’nın 6 kitabını Kırmızı Kedi yayın evinden satın aldım. İlk okuduğum
kitabı da Dönüşüm oldu. Kafka’nın
Dönüşüm’ünü okumadan önce kitap hakkında bildiğim tek şey adamın böceğe
dönüşmesiydi. Daha önce de bahsetmiştim, bir kitabı okumadan önce hakkında çok
az bilgiye sahip olmayı severim. Kitabın ön sözünü okumam, bittikten sonra okurum,
eleştirileri de öyle. Filmi çekildeyse, kitabını okumayacaksam filmini izlerim
onun dışında önce kitabını okurum. Bu sayede okuduğum kitabı başka birinin
yorumundan etkilenmeden kendim yorumlayabilirim. Dönüşüm kesinlikle bu konudaki
katı kuralımı haklı çıkardı. Kitabı bitirdikten sonra boş gözlerle etrafa bir
süre baktım. Bir süre daha baktıktan sonra birkaç fikir kalıntısı kafamda
oluştu. Şimdi ne anlatmaya çalıştığımı kitabı okuduktan sonra siz de
anlayacaksınız tabi bu yazım da dahil, kitapla ilgili hiçbir yorumu kitabı
okumadan önce okumadıysanız.
Şimdi anlatacaklarımı kitabı
okuduktan sonra okumanızı tavsiye ederim. Çünkü içerikle ilgili ve kitapta anlatılmak
istenenlerle ilgili detaylı bilgiler vereceğim. Öncelikle kitap incecik, bir solukta
okunabilir aşağı yukarı 2-3 saatlik bir okumada bitiyor. İnanılmaz sürükleyici,
oldukça fazla betimleme ve ruh hali tanımlamaları olsa da sizi sıkmıyor. Kitap üzerinde
çok konuşulan ilk cümlesiyle şöyle başlıyor: “Gregor Samsa bir sabah huzursuz
rüyalardan uyandığında kendini yatağında devasa bir böceğe dönüşmüş buldu.” Bu
kadar ilgi çekici bir ilk cümleye sahip olan bu kitabı okumamak mümkün müJ Kitap 1915 yılında
Almanya’da yazılmış. Gregor çok yoğun çalışan bir satıcı, sürekli seyahat etmek
zorunda kalan ve sabah çok erken saatlerde işe giden biri. Ailesiyle beraber
yaşıyor. Annesi babası ve 17 yaşındaki kız kardeşi. Anne ev hanımı baba ise
emekli. Ailenin tüm geçimini Gregor sağlıyor. Geniş bir evde yaşıyorlar ve
evlerinde hizmetçileri bile var. Gregor’un patronu ise çok katı, ve çalışma
koşulları çok ağır. Kitabı okurken hizmetçisi olan ve geniş bir evde yaşayan
böyle bir ailede Gregor neden bu kadar ağır koşullarda çalışıyor diye
düşünmeden edemedim. Gregor uyandığında böceğe dönüştüğü için, sabah kalkıp işe
gidemiyor haliyle. Ev kalkı da Gregor’un sabah neden uyanıp işe gitmediğini merak
ediyor en sonunda annesi sabah 6:30’da Gregor’un kilitli odasının kapısını
çalıp onu uyandırmak istiyor. Tabi Gregor böcek olduğu için ne yatağından
kalkıp kapıyı açabiliyor ne de işe gidebiliyor. Kitap boyunca Gregor’un
düşüncelerini yazar bize aktarıyor. Böcek olmasına rağmen düşünceleri hala net,
yalnızca bunları sözcüklere döküp iletişim kuramıyor. Kitap bu noktadan sonra ailenin
Gregor’un bir hamamböceğine dönüştüğünü öğrenmesi ve çok şaşırmadan bunu
kabullenmeleriyle devam ediyor. Gregor’un bakımını kız kardeşi üstleniyor, ona
yemek götürüyor ve odasını temizliyor ancak zamanla kız kardeşi temizliği
bırakıp yemeği özensiz getiriyor. Aile halkından herkesin endişesi ekonomik
sebeplerden çünkü Gregor artık işe gidip para getiremeyecek. Sonunda para
kazanabilmek için kız kardeş tezgahtarlık yaparak, anne terzi olarak, baba da
işyerlerine kahvaltı götürerek para kazanmaya başlıyor. Hatta geniş evlerinin
bir odasını üç adama kiralıyorlar. Zamanla Gregor’un artık eski haline
dönmeyeceğini kabullenen aile Gregor’dan tamamen tiksinerek onun ölmesini diliyorlar.
Gregor herşeyin farkında. Yemeklerden beğendiği şeyler çok az olduğu için
sürekli aç. Ayrıca ev halkından özellikle babasının Gregor’a öfkesi çok fazla,
hatta bir gün odasından dışarıya kız kardeşi keman çaldığı zaman dışarı çıkan
Gregor babasının ona elma fırlatması ve bir elmanın kabuğunun üstüne
saplanmasıyla ciddi şekilde yaralanıyor. Açlık ve yaraları sebebiyle Gregor en
sonunda ölüyor. Hikayenin özeti kabaca bu şekilde ancak Kafka’nın bize anlatmak
istedikleri çok daha derin. Öncelikle Gregor kapitalist sistemle boğuşurken,
ailesi de Gregor’u eve para getiren biri olmak dışında ona bir değer
yüklemiyor. İş yerinde iyi bir pozisyonu
olan Gregor böceğe dönüştüğü için hemen kovuluyor. Sistemin dışına çıkan Gregor
da tamamen değersizleşiyor hatta o bir “böcek” ve ailenin ona tamamen sırt
dönmesiyle ölümü gerçekleşiyor.
