Distopya

 

Son zamanlarda arka arkaya okuduğum distopya örneklerinden bahsetmek istiyorum. Sanırım öncelikle distopyanın ne olduğundan bahsetmek iyi olacak. Distopya tahmin edildiği üzere ütopyanın tam tersi. Aslında günümüz için tamamiyle fantastik bir dünya ama günümüzle karşılaştırıldığında bu fantastik hayatların gelecekte yaşanması olası. Bu tür kitaplarda, anlatılan distopyaya nasıl gelindiği ve politik ve toplumsal yapı olabildiğince net bir şekilde anlatılır. Şimdi gelelim okuduğum distopya örneklerine, ufak bir liste oluşturdum ama distopya bu kadarla sınırlı değil, bunlar henüz benim okuduklarım.

1. George Orwell- 1984: Sanırım distopyanın bilinen en iyi örneklerinden biri 1984'tür. Kitapla ilgili çok fazla şey anlatmak istemiyorum, beni ençok etkileyen kısmı çiftdüşün kavramıydı. Bunu biraz açmak istiyorum:

- kapitalist dünya sosyalist dünyadır.
- liberalizm komünizmdir.
- okyanusya doğuasyadır, o da avrasyadır

Burada bahsedilen zıtlıklar, aslında halkın kafasını karıştırıp neyin iyi neyin kötü olduğu algısını yok etmeye yarıyor. Bir diğer çarpıcı kısım ise geçmişte yapılan ama şu anda yatsınmak istenen herşey kayıtlarla değiştirilerek halka unutturuluyor. Halk da geçmişteki güzel günlerin aslında yaşanmadığına ve şu anın her zaman geçmişten daha iyi olduğuna inandırılıyor. Bir diğer çarpıcı kavramsa  hemen herkesin bildiği Big Brother kavramı. Bir zamanlar bir yarışma vardı, "Biri Bizi Gözetliyor"du adı. Orjinali Big brother olan bu yarışma programında olduğu gibi kitapta her evde bulunan televizyonlar aracılığıyla her ev izleniyor. Bu sayede insanları kontrol edebiliyorlar. 

Arka planda bir aşk hikayesi de bulunan kitapta bu hikaye de çok farklı bir şekilde okuyucuya distopyanın gerçeklerini anlatıyor. Daha fazla spoiler vermek istemiyorum, günümüzde olan bir çok olayın bu kült romanı okuduğunuzda daha bir anlamlı olduğunu söyleyebilirim.

2. Aldous Huxley- Cesur Yeni Dünya: Bu kitapta biraz daha futuristik öğeler var. Örneğin aile kavramı yok edilerek insanlar Merkez Kuluçka ve Şartlandırma Merkezi'nde üretiliyorlar. Annelik ve babalık yok edilerek, insanlar bu merkezlerde istenilen şekilde yetiştiriliyor. Duygusal bağlar yok edilerek, aşık olma gibi kavramlar yasaklanıyor. Uykuda eğitim ve  mutlu olmak için herkese verilen uyuşturucular kullanılıyor. Toplumsal hiyerarşı yine korunmuş ve bireyler çocukluktan itibaren toplumsal statülerine göre yetiştiriliyorlar. Bu kitapta da yine arka planda karakterler ön plana çıkarılarak, detaylar irdeleniyor. 

3.  Harry Harrison- Yer Açın! Yer Açın!:Bu kitabı İzmir Kitap Fuarında Metis Bilimkurgu Serisinin bir kitabı olarak almıştım. Özgün adı Make Room! Make Room' 1966'da yazılmış. Çok fazla kişinin bilmediğini düşündüğüm bu kitap bence distopyanın çok iyi örneklerinden biri. Bu seferki dünya 1999 yılında milenyuma girmeden hemen önce geçiyor. Dünya nüfusu inanılmaz rakamlara ulaşmış, üretim durmuş, bütün kaynaklar tükenmiş durumda. Okurken size resmen o anları yaşatacak kadar iyi betimlemelere sahip kitapta, devlet halka halkı açlıktan öldürmeyecek kadar miktarlarda yiyecek temin ediyor. Kalan son kaynaklar denizden temin ediliyor ve yosun ve planktondan üretilen gıdalar kullanılıyor.

4. George Orwell- Hayvan Çiftliği:Yine George Orwell'in kaleminden çıkma bu ünlü kitap aslında bir fabldır. Çiftlik hayvanlarının özgürlüklerini kazanmak isteyip çiftlik sahibini çiftlikten kovarak kendi ütopyalarını yaşamak istemeleriyle başlayan kitapta, yönetimde bulunan domuzların nasıl yozlaştıklarını ve en başta koydukları dört ayak iyi iki ayak kötü kuralının nasıl değiştiği masalsı bir dille anlatılır.

5. Ray Bradbury- Fahrenheit 451: Bu kitap adını 451 Fahrenheit sıcaklığının kağıdın tutuşma sıcaklığı olmasından alır. Bu seferki distopik dünyada kitaplar yakılıyor, kitap okumak yasaklanıyor. Baskı dolu bir toplumda yaşayan insanların düşünmesi engellenmeye çalışılıyor.

Distopya kitaplarını okumak insanda gerçekten farklı bir bakış açısı yaratıyor.  Bir sonraki hedefim ütopya kitaplarını okumak. Herkese tavsiye ederim, iyi okumalar...